Bergen-Belsen en daarna

Micha Gelber

Micha Gelber is vierenhalf jaar oud als de Duitsers Nederland binnenvallen. Die tiende mei 1940 herinnert hij zich ook zo scherp dat daar ‘zijn leven begint’. Zeven, bijna acht is Micha als hij in Westerbork komt, vijf maanden later wordt hij met zijn vader, moeder en oudere broer op transport gesteld naar Bergen-Belsen. Het gezin maakt in april 1945 deel uit van het zogenaamde Verloren Transport, de trein met ruim tweeduizend gevangenen uit Bergen-Belsen die door de nazi’s oostwaarts wordt afgevoerd tot ze op 23 april door de Russen nabij het dorpje Tröbitz worden bevrijd.

Het gezin overleeft, Micha groeit op, emigreert met ouders en broer in 1951 naar Israel en komt door een speling van het lot uiteindelijk weer uit in Nederland. Hij wordt een wereldburger want woont voor kortere of langere tijd in de Verenigde Staten, Rusland en Oekraïne en maakt veelvuldig internationale zakenreizen. Maar altijd is daar op de achtergrond de Tweede Wereldoorlog. Gebukt gaat hij er niet onder, maar het bepaalt wel veel van zijn handelen en zijn levensloop. Nu woont Micha Gelber alweer jaren in Rotterdam en gebruikt hij zijn tijd voor tal van activiteiten, niet in de laatste plaats om te getuigen en de fakkel brandend te houden.

Micha Gelber is onder andere voorzitter van Stichting Comité Loods 24. Deze stichting herdenkt jaarlijks de jodenvervolging in Rotterdam. Loods 24 was het deportatiecentrum in Rotterdam.

Interviews en tekst zijn verzorgd door Matthijs Smits. Het voorwoord is geschreven door acteur Thom Hoffman.

Het boek is gratis beschikbaar.

€ 0.00Boek bestellen

In het hart van de hel

Sonderkommando in de gaskamers

Zalmen Gradowski

Zalmen Gradowski, een joodse gevangene uit Grodno (Polen), heeft zijn noodlot in het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau niet kunnen ontlopen. Zijn vrouw en ouders werden al meteen na aankomst in Auschwitz vergast. Hij werd tewerkgesteld in het zogenaamde Sonderkommando, bestaande uit joodse gevangenen die voor de SS het vuile werk in de gaskamers en crematoria moesten opknappen. De leden van dit Sonderkommando stonden voor een onmenselijk dilemma: weigeren of meewerken. Het was een keuze tussen een zekere en een zeer waarschijnlijke dood. Velen hebben ervoor gekozen de laatste strohalm te grijpen en werkten mee. Het leven en werken in deze grijze zone van het bestaan was onthutsend, onbeschrijfelijk, mensonterend en gruwelijk. De leden van het Sonderkommando moesten de slachtoffers geruststellen en begeleiden tot in de gaskamer. Daarna moesten ze de lijken scheren, inwendig onderzoeken op verborgen juwelen, gouden tanden verwijderen en tot slot cremeren.
In oktober 1944 slaagde het Sonderkommandoerin crematorium II in Birkenau op te blazen. Nagenoeg alle leden van dit Sonderkommando kwamen daarbij om het leven. Zalmen Gradowski, een van de medeinitiatiefnemers van de opstand, was een van hen.

Zalmen Gradowski schreef zijn getuigenis in afwachting van zijn aanstaande dood. Met zijn geschriften wilde hij de buitenwereld informeren over het donkerste gedeelte van de hel in Auschwitz. Hij heeft zijn manuscripten achter een van de crematoria begraven. Na de oorlog zijn deze manuscripten gevonden. Een grotere aanklacht tegen de misdaden van de nazi’s is nauwelijks denkbaar.

Phillipe Mesnard, professor moderne literatuur aan de Universiteit de Marne-la-Vallée in Parijs, schreef een inleiding bij de manuscripten van Zalmen Gradowski.

€ 19.50Boek bestellen

In Dépôt

Dagboek uit Westerbork

Philip Mechanicus

4e geheel nieuwe en herziene druk met voorwoord Bertien Minco, inleiding Robert Jan van Pelt en nawoord Koert Broersma

Voor kamp Westerbork behoort het dagboek van journalist Philip Mechanicus tot de belangrijkste egodocumenten en zelf bronnen die zijn overgeleverd. Het belang van het dagboek wordt op één lijn geplaatst met dagboeken van Anne Frank en Etty Hillesum, die Philip Mechanicus in het kamp meermaals heeft ontmoet.

In Depot is een ooggetuigenverslag – van dag tot dag beschrijft Mechanicus zijn verblijf in het kamp Westerbork. Tegelijk observerend en betrokken bij het lot van zijn medegevangenen, ‘alsof ik als officieel reporter een schipbreuk versla’, beschrijft hij het dagelijkse leven in de periode 28 mei 1943 – 28 februari 1944 in dit kamp. Schijnbaar zich distantiërend en haast commentaarloos koel – maakt dit dagboek tot een van de meest schrijnende documenten over de deportatie van meer dan 100.000 Joden.

In Dépôt is in vele talen vertaald. Voor de Hebreeuwse vertaling is een nieuwe uitgebreide inleiding geschreven door Robert Jan van Pelt. Deze inleiding is ook in deze nieuwe, geheel herziene uitgave opgenomen. Het voorwoord is geschreven door Bertien Minco, directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Het nawoord is van Koert Broersma, biograaf: Buigen onder de storm – Philip Mechanicus, verslaggever tot in de dood 1889-1944.

Dit boek verschijnt in november 2024.

Breekbaar, maar niet gebroken

Het verhaal van een Auschwitz-overlevende

Leny Boeken-Vellema

Leny Velleman heeft als broos Joods meisje een onbezorgde jeugd in Amsterdam. Daarin komt verandering als ze een oproep krijgt voor een Duits werkkamp. Het gezin Velleman besluit onder te duiken. Na een aantal schuiladressen met haar ouders en broer samen moet Leny alleen verder.
Ze duikt in totaal 26 maanden onder op zes verschillende adressen totdat ze door een bekende verraden wordt. Vervolgens wordt zij via Westerbork gedeporteerd naar Auschwitz en daarna naar Kratzau in Tsjecho-Slowakije, waar ze in mei 1945 wordt bevrijd door soldaten van het Russische leger.
Terug in Nederland ontdekt ze dat ze als enige van haar familie de oorlog heeft overleefd. Ze probeert haar leven weer op te pakken en er een positieve inhoud aan te geven. Een doos oude foto’s brengt uiteindelijk persoonlijke bezittingen terug. Ze trouwt en krijgt een zoon.
Haar aangrijpende ervaringen tijdens de oorlog hebben diepe wonden geslagen. Echter, de wil om te overleven en haar geloof in het goede van de mens hebben haar gevormd tot een warme en krachtige vrouw, die nog steeds vol in het leven staat. Jacques Grishaver, voorzitter van het
Nederlands Auschwitz Comité heeft het voorwoord geschreven.

Tijdelijk niet leverbaar.

De getto’s van Hitler

Stemmen uit een belegerde samenleving 1939-1944

Gustavo Corni

Veel is bekend over de vernietigingskampen, veel minder is bekend over het leven in de getto’s, de voorportalen van de dood. De Nazi’s richtten in de bezette gebieden in het oosten honderden getto’s in, variërend van het getto van Warschau met een half miljoen inwoners, tot de talloze piepkleine getto’s op het platteland, waarslechts enkele tientallen joden verbleven.

In De getto’s van Hitler schetst Gustavo Corni een beeld van het leven in deze getto’s, dat in het teken stond van honger en ziekte, van razzia’s en dwangarbeid, van overbevolking en terreur. Meestal lieten de Duitsers het bestuur van deze getto’s over aan een Joodse Raad en de ordehandhaving aan een joodse politiemacht. Hoe gingen deze bestuurders om met hun verantwoordelijkheid? Hoe konden ze beslissingen nemen die vaak duizenden van hun medemensen een wisse dood in dreven?

Corni schetst, gebruikmakend van talloze, vaak nog onbekende dagboeken en herinneringen, een uiterst levendig en schrijnend beeld van het dagelijkse leven in de getto’s. Er zijn veel persoonlijke documenten uit de getto’s bewaard gebleven, opvallend vaak geschreven door vrouwen.
Schrijven was in deze omstandigheden vaak een teken van verzet, een ultieme poging
om nog een laatste restant van menselijke waardigheid te behouden in een door en
door ontmenselijkte omgeving.

‘Dagboeken en herinneringen uit de getto’s bleken een uitzonderlijk waardevolle bron van informatie (…). Alleen op die wijze kunnen we de werkelijkheid vatten van de wereld van de getto’s, een wereld die tintelt van het leven en van de tegenstellingen.’Gustavo Corni, hoogleraar aan de Universiteit van Trento.

€ 29.50Boek bestellen

Getuigen van de Holocaust

Unieke box met vier titels

John Blom,
Nooit meer naar huis
121 blz. – gebonden

Dan Kampelmacher,
Gevecht om te overleven
243 blz. – gebonden

Sophie Aalders en Rachel Spijer,
Wie was Jack Spijer?
142 blz. – gebonden

Pieter Kohnstam,
Vlucht naar de vrijheid
240 blz. – gebonden

€ 40.00Boek bestellen

Vlucht naar de vrijheid

Een hachelijk avontuur in bezet Europa

Pieter Kohnstam

Pieter Kohnstam woonde de eerste jaren van zijn leven, tijdens de Tweede Wereldoorlog, met zijn ouders in Amsterdam. Anne Frank, wier dagboek wereldberoemd werd, was zijn buurmeisje, zijn oppas
en speelde met hem. Toen de nazi’s Nederland bezetten en de familie Frank onderdook, besloten de Kohnstams niet gezamenlijk onder te duiken maar te vluchten. De Kohnstams maakten een hachelijke reis door bezet Europa naar Spanje en daarvandaan naar Argentinië. De reis, die een jaar duurde , werd gekenmerkt door gevaren en ontberingen, en ontsnapten ze op wonderlijke wijze aan de dood. Onderweg zijn ze door veel mensen geholpen – winkeliers, spoorwegarbeiders, aristocraten, leden van de ondergrondse, politieambtenaren, christenen en Joden. Zonder die onbaatzuchtige hulp zouden de Kohnstams het niet hebben gered. Vlucht naar de vrijheid vertelt een opmerkelijk verhaal. Een dergelijke vlucht was slechts in een uitzonderlijk gevallen succesvol. De familie
Kohnstam had dit geluk. Het boek is gebaseerd op de herinneringen van Pieters vader en is
een verslag van worstelingen, vastberadenheid en overlevingsdrang tijdens de Holocaust. Het laat zien wat voor goeds er in mensen schuilt en bevestigt dat niet geheel Europa door het kwaad was aangetast.

€ 19.50Boek bestellen

Gevecht om te overleven

Mijn diaspora na de Anschluss

Dan Kampelmacher

Van Wien naar Wiene. De Oostenrijkse gymnasiast E.H. Kampelmacher kijkt met lede ogen toe hoe de Joden van Wenen na
de Anschluss en de Kristalnacht worden gediscrimineerd, gekleineerd en geïnterneerd. ‘De hemel huilt met ons.’
Hij besluit te vluchten naar het tolerante Nederland. Zijn ouders laten hem gaan. Hij komt in Nederland aan als achttienjarige illegale vluchteling. Zijn gedwongen internering in gevangenis Veenhuizen is het dieptepunt tijdens zijn vlucht. Na de interneringen in Hellevoetsluis, het slachthuis in Hoek van Holland en veleomzwervingen duikt Dan onder als boerenknecht, waaronder in het Twentse Wiene. In gevecht om het leven ontrafelt Dan Kampelmacher de mist van zijn verleden. Door zijn gevecht weet hij te ontkomen aan de zee van bloed die de Holocaust heeft aangericht. Na zijn vlucht naar Nederland zal hij zijn ouders niet meer zien. Zijn moeder sterft in 1941 in Engeland tijdens een griepepidemie. Zijn vader wordt in
Auschwitz vergast. ‘De beschrijving van de begintijd als knecht… is een hoofdstuk als uit een roman die voor mij niet onder doet voor de veel geprezen biografische bestsellers als van Amoz Oz of Geert Mak,’ aldus prof. dr. H.W. von der Dunk in het voorwoord.

€ 19.50Boek bestellen

Nooit meer naar huis

Mijn ontsnapping uit de Hollandsche Schouwburg

John Blom

Op twaalfjarige leeftijd wordt John Blom met zijn vader gevangen genomen door de Duitsers. In de Hollandsche Schouwburg wachten zij hun deportatie af. Zijn vader instrueert John te vluchten als de kinderen de weg oversteken naar het kinderdagverblijf tegenover de Hollandsche Schouwburg. Hij knijpt er tussenuit en duikt onder. Hij zal zijn vader, moeder en oudere broer nooit meer terug zien. Nooit meer naar huis is het relaas van een ontheemde jongen die snel volwassen moet worden. John Blom sluit niet af met de bevrijding, want de emotionele schade van de genocide en de moord op zijn voltallige familie laat diepe sporen na in het kwetsbare bestaan van John. Het duurt bijna zijn gehele leven om in het reine te komen met de leegte die massale Jodenmoord heeft aangericht. ‘Ik was me bewust geworden van twee werelden waarin ik leefde: die van thuis vroeger en die van na de oorlog, maar tussen beide werelden wist ik geen verband te leggen. Gevoelsmatig gaapte er een onoverbrugbare kloof tussen.’

€ 12.50Boek bestellen

Wie was Jack Spijer?

Een onbekende gevangene uit Bergen-Belsen

Sophie Aalders en Rachel Spijer

Enkele jaren geleden ontdekte Chelly (Rachel) Spijer een oude doos met een manuscript van haar vader Jack Spijer. Dat manuscript heeft veel losgemaakt. De oorlogswond van haar familie werd weer blootgelegd. De familieband van de Spijers was voorgoed doorgesneden, omdat ze als enigen terugkeerden uit de concentratiekampen. Jack schrijft onverbloemd over zijn kampervaringen. Sjacheraar in kamp Vught, illegale handelaar en klusjesman in Westerbork, arbeider in Amersfoort en lijkendrager in Bergen – Belsen … Liefde van Jack en zijn vrouw Hennie voor hun kinderen was er zeker, maar ze waren, door de gruwelijke ervaringen in de kampen, niet meer in staat het gezin in een innig verband bij elkaar te houden en structuur te geven. Jack was altijd weg alsof hij op de vlucht was, terwijl Chelly, haar moeder en haar zusters fysiek en psychisch uit balans raakten. De familie Spijer zweefde stuurloos door het leven. Wie was Jack Spijer? is het indringende verhaal van een ongeschoolde marktkoopman, die samen met zijn vrouw en de in 1939 geboren dochter Greta, de Holocaust weet te overleven. Na terugkomst dreigen Jack en zijn gezin de oorlog alsnog te verliezen. Is Chelly geboren als compensatie voor de vermoorde familie? Is zij het resultaat van een ontspoord leven? Dit boek legt het verborgen leed van de Holocaust bloot.

€ 12.50Boek bestellen