In De vader die terugkwam verbindt Hans Ulrich zijn Twents-Oostenrijkse familiegeschiedenis met de bloedige wereldgeschiedenis van de twintigste eeuw. Op zevenjarige leeftijd komt de Weense vader van Hans Ulrich aan in Hengelo, eerst tijdelijk om op krachten te komen, maar later wordt hij geadopteerd. Hij zal niet meer uit Hengelo vertrekken. In de Tweede Wereldoorlog moet hij onderduiken om aan de Duitse dienstplicht te ontkomen. Op het jonge leven van Hans Ulrich heeft dit allemaal grote indruk gemaakt. Maar de vader kwam terug uit de onderduik! Met gevoel voor detail heeft Hans Ulrich zijn roman gegoten in een caleidoscopische en meanderende combinatie van fictie en non fictie, een familie- geschiedenis die zich afwisselend afspeelt in Wenen, Rusland en Twente, verweven met een lichtvoetige, luchtige en erudiete beschrijving van de wereld- politiek.
‘Wat ik heb geleerd, is dat de Tweede Wereldoorlog een belang- rijke les was voor bepaalde groep mensen. Die les is: liegen is overleven. Je moest de waarheid ontkennen, je anders voordoen dan je was, een andere persoonlijkheid aannemen, als dat je leven kon redden. Mijn vader had zijn verleden vernietigd, zonder erbij na te denken dat hij hiermee ook mijn verleden had weggegooid. En ik had er op dat moment geen idee van op welke wijze ik ooit nog iets terug zou kunnen vinden van mijn achtergrond.’ De identiteit van Sophia bleek te zijn verbonden aan een tijd en wereld die voor haar onbekend was. Maar om deze identiteit te vinden, heeft ze 25 jaar gezocht, van Washington tot Westerbork en van Florida tot Londen. Sophia H.R. van Heeks (Amsterdam, 1947) studeerde Nederlands recht. Ze gaf les in Amsterdam aan de HVA, schreef het boek Bob heeft coeliakie en is thans als advocaat werkzaam in Amsterdam.
Professor Raul Hilberg heeft zijn hele werkzame leven gewijd aan wetenschappelijk onderzoek van de Holocaust. Zijn magnum opus, De vernietiging van de Europese Joden, verscheen voor het eerst in 1962. Tot aan zijn dood in augustus 2007 heeft Hilberg zijn monumentale studie bijgewerkt en uitgebreid. De Nederlandse uitgave is daarmee de meest complete versie van zijn onvolprezen werk. De vernietiging van de Europese Joden is geen boek over de slachtoffers, maar een studie van de daders. Hilberg concentreerde zich op de Duitse politieke en de administratieve systemen. Het lijden van de Joden speelde in zijn werk geen grote rol. In ruim 45 jaar is Raul Hilberg uitgegroeid van grondlegger en pionier van het onderzoek naar de Jodenvervolging tot hoogste autoriteit op het gebied van onderzoek naar de Shoah. Raul Hilberg ontving op 22 januari 2004 in Amsterdam van het Nederlands Auschwitz Comité de Annetje Fels-Kuperschmidtonderscheiding.
Treurende klaprozen, zo had ze het schilderij altijd enigszins gekscherend genoemd. Het schilderij dat als een rode draad door het leven van Will, Chaja en Arjan loopt. Ze kennen elkaar niet, hebben zelfs nooit van elkaar gehoord. Maar in korte tijd brengt het lot hen samen en blijken hun levens door afschuwelijke gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog met elkaar verbonden te zijn. Ontnuchterend ontdekken ze niet alleen hoe de waarheid anders kan zijn dan gedacht, maar ook hoe de werkelijkheid zelfs na zeventig jaar het leven met een verwoestende uitwerking volledig op zijn kop kan zetten.
‘Toeval bestaat niet,’ mag gerust een lijfspreuk van Ernst Verduin worden genoemd. De op 22 juni 1927 in Amsterdam geboren en in Bussum opgegroeide Verduin beseft na het uitbreken van de oorlog in mei 1940 al snel wat het betekent om Jood te zijn volgens de definities van een systeem dat de Joden naar het leven staat. Als dan twaalfjarige is Verduin reeds een zeer alert jong mens dat het aan het toeval ook niet gunt om er iets aan over te laten.
Die eigenschap of houding zal in de jaren daarna in sterke mate zijn lot bepalen. Op momenten waarop het erop aankomt om een situatie razendsnel te overzien en nog sneller besluiten te nemen, pakt dat voor Ernst Verduin steeds gunstig uit. Binnen uiteraard de bizarre kaders van een land en een wereld in oorlog en de door de nazi’s nauwkeurig uitgestippelde marsroute om hele bevolkingsgroepen – Joden, Roma, Sinti – uit te roeien en uit te wissen.
Ernst Verduin doorstond de kampen Vught, Westerbork, Auschwitz, Monowitz en Buchenwald en bouwde na de bevrijding een leven op waarin de diepe sporen van de oorlog onmiskenbaar aanwezig waren en zijn, maar waarin hij er toch in slaagde een behoorlijk en gelukkig bestaan op te bouwen.
Tegenover Gerton van Boom en Matthijs Smits deed hij zijn eigen geschiedenis uitvoerig uit de doeken, culminerend in dit boek dat zowel over leven gaat als over overleven.
In mijn fotografie probeer ik de verlatenheid, de stilte, de triestheid en de gruwelijkheden van deze plek weer te geven. Niet zozeer met schokkende foto’s, maar door details weer te geven. De lijnen in mijn foto’s symboliseren de rails. Het verval staat voor het niet mogen vervagen van de herinnering, een getuigenverklaring van wat is geweest. Zo heb ik deze werkelijkheid ervaren. Het is de bedoeling om esthetische beelden neer te zetten van iets gruwelijks, de leegte van de mensen die er niet meer zijn. De foto’s vertellen hun eigen verhaal, er is bewust voor gekozen om hier geen gezichten of namen aan te verbinden. De wijze waarop ik het weergeef heeft niets met de foto’s uit de geschiedenisboeken te maken. Mijn benadering is anders.
De ervaringen van overlevenden heb ik meegenomen in mijn fotografie. Veel ervaringen komen op hetzelfde neer zoals niet gehoord, geloofd en gezien worden bij terugkeer, aversie tegen streepjeskleding, niet ver willen lopen, hechtingsproblemen met de overgebleven familie, de lucht van kool en verbranding… Degenen die mij hierover verteld hebben doen dat onafgebroken, urenlang, ogenschijnlijk emotieloos, maar het maakt hen moe. Ik hoor en lees, te veel, om te weten dat je dit zelf nooit hoopt mee te maken. Ik heb ongelooflijk respect voor deze mensen, zij vertellen opdat het nooit vergeten mag worden, sommigen hebben er hun missie van gemaakt, het houdt hen sterk en geeft hen redenen om door te gaan met leven.
De bewust gekozen esthetische vormgeving van mijn fotografie doet recht aan de authenticiteit van Auschwitz-Birkenau. Het zijn ethisch verantwoorde, bijna “getekende” beelden, die de leegte weergeven en tevens de referentie zijn naar de door ervaringen getekende levens van degenen die het hebben weten te overleven. Het is de bedoeling dat met name de jongere generaties op een andere manier naar de realistische beelden van Auschwitz-Birkenau gaan kijken en er voor gaan zorgen dat dit gedeelte van onze geschiedenis niet vergeten wordt, levend blijft.
Een boek, een fotografisch monument om op tafel te leggen en open te slaan op een willekeurige pagina, een bladzijde uit de zwartste periode in de wereldgeschiedenis. Dit boek is een eerbetoon aan iedereen die in Auschwitz-Birkenau is omgebracht, omgekomen. Als stenen konden spreken.
In veel gevallen is het duidelijk wie de slachtoffers van de Holocaust waren. In het geval van Josua Ossendrijver is dat lange tijd onduidelijk geweest. Op 67-jarige leeftijd heeft hij de ontdekking gedaan die zijn leven veranderde. Tot dat moment heeft Josua altijd een ‘unheimisch’ gevoel gehad. Hij voelde dat er iets niet goed zat. In Verdoezeld verleden gaat Josua op zoek naar zijn wortels.
Josua Ossendrijver (Rotterdam, 9 november 1943, geboren als Klaas Slegt) heeft vanaf 1967 in het basisonderwijs gewerkt. Eerst als onderwijzer, vanaf 1970 als directeur van een basisschool in Rijnmond.
Salo heeft in de Tweede Wereldoorlog als Joods kind vanaf 1942 ondergedoken gezeten nadat hij vanuit de crèche van de Hollandsche Schouwburg werd gered. Hij zat ondergedoken op acht adressen, onder meer in Friesland, waar hij Japje werd genoemd. Zijn beide ouders zijn omgekomen in Auschwitz. De onderduikouders die de jonge Salo anderhalf jaar onder hun hoede namen, Klaas Vellinga en Pietje Heddema-Bos, zijn in 2008 geëerd met een Yad Vashem eremedaille. Over zijn belevenissen in de oorlogsjaren schreef hij Tot vanavond en lief zijn hoor!. Dit waren de laatste woorden die zijn moeder tegen hem sprak toen ze hem bij de kleuterschool afzette. Die dag werd ze opgepakt door de Duitsers.
Salo Muller (Amsterdam, 29 februari 1936) werd bekend als fysiotherapeut van Ajax ten tijde van de hoogtijdagen in de jaren zeventig. Hij zat naast Rinus Michels op de bank en behandelde de blessures van Johan Cruijff en Piet Keizer.
Over zijn belevenissen tijdens de gouden jaren van Ajax schreef hij in 2006 het boek Mijn Ajax. Na Ajax richtte hij zich op het opbouwen van zijn fysiotherapie praktijk. Hij was daarnaast dertig jaar lang hoofdredacteur van het blad voor de fysiotherapie, Fysioscoop, en schreef een tweetal boeken over blessures. In 2007 verscheen Blootgeven, een boek over zijn werk als fysiotherapeut. Muller beschrijft hierin een groot aantal van zijn bijzondere patiënten. In 2013 debuteerde Salo Muller met zijn roman De foto. Het thema van dit boek is wederom de Holocaust. Het waarom van deze tragedie laat hem niet los. ‘Er gaat geen dag voorbij of ik moet wel even huilen.’
Let op: de verwachte levertijd van dit boek is circa twee weken.
In Auschwitz-de Judenrampe beschrijft Hans Citroen een vergeten treinstation. Bijna alle Europese Joden met bestemming Auschwitz, op de Hongaarse Joden na, arriveerden op deze locatie die officieel Auschwitz Bahnhof West werd genoemd, maar in de toenmalige volksmond de naam Judenrampe (Jodenperron) kreeg. In de Auschwitzliteratuur is er nagenoeg niets over vinden.
Volgens de communistische propaganda zouden er 4,5 miljoen mensen in Auschwitz zijn vermoord. Tegenwoordig is een aantal doden van 1,1 miljoen gangbaar. Uitgaande van deze schatting, die wereldwijd door historici is aanvaard, zijn er 1,3 miljoen mensen naar Auschwitz gedeporteerd waarvan er 800.000 op de Judenrampe arriveerden. De Judenrampe moet als belangrijkste logistieke accommodatie bij het berekenen van het aantal gedeporteerden een belangrijke rol hebben gespeeld. Desondanks heeft dit station in de geschiedenis van de Holocaust geen contour gekregen? Wat is er met de Judenrampe gebeurd?
Auschwitz-de Judenrampe is een uitgewerkte versie van het eerste deel van Auschwitz-Oświęcim, een baanbrekend boek dat in december 2011 verscheen.
Ik heb nog één foto kunnen achterhalen. Eén kiekje waar veertig mensen op staan. Mijn vader en moeder, opa en oma, tantes en ooms en natuurlijk mijn nichtjes en neefjes. Niet één is er teruggekomen. Ze zijn allemaal omgebracht. En nu zeg ik het nog netjes. Ze zijn door die schoften van Duitsers vergast of misschien wel doodgeslagen. Wie zal het zeggen?’
Salo Muller (Amsterdam, 29 februari 1936) werd bekend als fysiotherapeut van Ajax ten tijde van de hoogtijdagen in de jaren zeventig.
Salo heeft in de Tweede Wereldoorlog als Joods kind vanaf 1941 ondergedoken gezeten nadat hij vanuit de crèche in de Hollandsche Schouwburg werd gered. Hij zat ondergedoken op acht adressen, onder meer in Friesland, waar hij Japje werd genoemd. Zijn beide ouders zijn omgekomen in Auschwitz. De onderduikouders die de jonge Salo anderhalf jaar onder hun hoede namen, Klaas Vellinga en Pietje Heddema-Bos, zijn in 2008 geëerd met een Yad Vashem eremedaille. Over zijn belevenissen in de oorlogsjaren schreef hij het boek Tot vanavond en lief zijn hoor. Dit waren de laatste woorden die zijn moeder tegen hem sprak toen ze hem bij de kleuterschool afzette. Die dag werd ze opgepakt door de Duitsers.
Over zijn belevenissen tijdens de gouden jaren van Ajax schreef hij in 2006 het boek Mijn Ajax. Na Ajax richtte hij zich op het opbouwen van zijn fysiotherapie praktijk. Hij was daarnaast dertig jaar lang hoofdredacteur van het blad voor de fysiotherapie, Fysioscoop, en schreef een tweetal boeken over blessures. In 2007 verscheen Blootgeven, een boek over zijn werk als fysiotherapeut. Muller beschrijft hierin een groot aantal van zijn bijzondere patiënten.
