Gepost op

De politiek van de geschiedenis

De politiek van de geschiedenis

Een beschouwing over herinneringen, geschiedschrijving en multiperspectiviteit

Frank van Vree

De politiek van de geschiedenis is een essay over de politieke dimensies van de publieke herinneringscultuur en de geschiedschrijving. Daarbij gaat het niet alleen om de al dan niet bewuste inzet van de geschiedenis door politici en overheden, in democratische zo goed als in autoritair geregeerde landen, maar ook om alledaagse omgangsvormen met het verleden, in het onderwijs, de media, de kunsten of de musea. Zelfs de geschiedschrijving, die streeft naar zo aannemelijk mogelijke, wetenschappelijk onderbouwd beeld van het verleden, heeft onvermijdelijk politieke dimensies. Deze argumenten worden geïllustreerd met concrete voorbeelden, zoals de wereldwijde opkomst van gemusealiseerde plaatsen van terreur en de ‘memory wars’, in het oosten van Azië, maar vooral in Oost-Europa en Rusland, waarvan een rechte lijn loopt naar de huidige oorlog in de Oekraïne. In dit krachtenveld is het de taak van de historicus om zich – met alle hindernissen en beperkingen – te verdiepen in het denken en de drijfveren van alle historische actoren. Een dergelijke multiperspectiviteit is onmisbaar voor een beter begrip van het verloop van historische gebeurtenissen en daarmee voor een overtuigender interpretatie van dat verleden. Geschiedschrijving kan dus niet zonder multiperspectiviteit – een zienswijze die zo oud is als de geschiedschrijving, en geen uitvinding van cultuurmarxisten of woke historici, zoals nationalistische en andere ideologische gelovigen verkondigen.

Frank van Vree is em. hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Geweld en Herinnering aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder was hij directeur van het niod en decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen van de UvA. Hij publiceerde een groot aantal studies op het terrein van de moderne geschiedenis en historische cultuur.

 0.00Boek bestellen

Gepost op

Loe Lap – de dumpkoning

Loe Lap – de dumpkoning

Jodenbuurt – onderduik – geld en roem

René Görtzen

Een Joods leven in de twintigste eeuw. Loe Lap (1914-1993) was een kleurrijke, bekende en invloedrijke man. Zijn dumpwinkels waren een groot succes en heel populair. Loe Lap was zich als socialist bewust van de politieke, economische en sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen, met name de steeds weer opborrelende antisemitische geluiden raakten hem. Meteen na de oorlog en ook later als ‘Rijke Jood’ merkte hij dat de antisemitische stem niet versleten was, maar meer onzichtbaar en beter beheersbaar. Het droeg ertoe bij dat zijn laatste levensjaren eindigden bij de oorlog, die nooit werd verlaten.

René Görtzen is de schoonzoon van Loe Lap. Met veel informatie van binnenuit schetst hij hoe Loe Lap in armoede opgroeide in de Jodenbuurt, in de oorlog drie jaar moest onderduiken en tientallen familieleden verloor, waaronder zijn ouders en broertje. Na de oorlog volgde een grillige bestaansopbouw en vanaf begin jaren zestig zakelijke successen die hem landelijk bekend maakten. Hij was actief in de politiek (PvdA) en de voetballerij (Blauw-Wit en de Volewijckers), zette zich waar mogelijk in voor de schlemielen van onze samenleving en bouwde uiteenlopende vriendschapsbanden op, van haringboer tot minister.

René Görtzen (geb. 30 oktober 1948) studeerde na twee jaar KMA (Breda), Pedagogiek (cl) en Filosofie in Amsterdam en Frankfurt am Main. Hij publiceerde op beide disciplines. Recent onder meer: Janusz Korczak: arts en kinderboekenschrijver. Amsterdam 2017;  ‘Jürgen Habermas: Eine mondiale Auswahlbibliographie der Primärliteratur’, in S. Müller-Doohm e.a. (red.), Habermas Global. Berlijn 2019.

Gepost op

In Groningen stond ons huis

In Groningen stond ons huis

Roof, onrecht en restitutie

Hubert van Blankenstein

Tijdens de nazi-bezetting duiken de ouders van Hubert van Blankenstein onder. Als ze uit de onderduik terugkomen begint voor de familie een nieuwe strijd; niet tegen een zichtbare vijand, maar tegen de koude en bureaucratische Groningse gemeentelijke machinerie. Zijn moeder Nettie is de enige overlevende bewoner van haar ouderlijk huis aan de Kamplaan 8, een prachtige villa, in 1941 gevorderd ten behoeve van de Wehrmacht. Na de oorlog weigert burgemeester Cort van der Linden deze vordering op te heffen, iets dat hij wel doet voor de niet-Joodse eigenaren van omliggende gevorderde Kamplaan woningen. Spelletjes en chicanes zorgen ervoor dat zijn ouders uiteindelijk de zeven jaar durende naoorlogse strijd moeten opgeven en de woning aan de Kamplaan in arren moede verkopen aan de gemeente Groningen. De nieuwe burgemeester Jan Tuin zit in de woning en weet van geen wijken. De gemeente Groningen heeft onderzoek laten doen naar het naoorlogse rechtsherstel van het geroofde Joodse onroerend goed. Om onafhankelijkheid te verzekeren heeft burgemeester Koen Schuiling de opdracht uitbesteed aan professoren van de Rijksuniversiteit Groningen. De rapporten die hiervan het resultaat zijn, heeft een storm van verontwaardiging ontketend bij zoon Hubert van Blankenstein. Ze impliceren dat zijn vader zelf het enorme financiële verlies van de familie heeft veroorzaakt. De Jood krijgt weer de schuld van het onrecht dat hem is aangedaan.

Om tot deze conclusie te komen, hebben de rapporten, aldus de auteur, een vals narratief gecreëerd zonder enig bewijs. Erger nog, het omvangrijk beschikbare schriftelijke bewijs wordt moeiteloos genegeerd of verworpen. Gemeente Groningen heeft inmiddels op morele gronden excuses aangeboden en de financiële schade vergoed, maar heeft nooit afstand genomen van het gewraakte rapport.

De Kamplaan 8 is slechts één verhaal. Hoeveel vergelijkbare tragedies blijven onopgemerkt in Groningen en in andere steden? Dit is een onthullende zoektocht naar vergeten onrecht. Het is de vraag of de prijs van waarheid en gerechtigheid daadwerkelijk is betaald.

 22.50Boek bestellen

Bij aanschaf van het boek ontvangt u automatisch het gratis side-boekje, deze kunt u downloaden op de bevestigingspagina of in de mail.

Gratis side-boekje

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 0.00Boek bestellen

Lees meer

Gepost op

J’accuse – brief aan prof.dr. Maarten Duijvendak en correspondentie

J’accuse

Brief aan prof.dr. Maarten Duijvendak en correspondentie

Hubert Blankenstein

Het Groningse onderzoek naar Joodse eigendommen tijdens en na de Tweede Wereldoorlog stond ‘onder inhoudelijke en methodische leiding van prof.dr. Maarten Duijvendak van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG),’ aldus het Gemeenteraadsbesluit van 16 maart 2021. Het besluit vermeldt verder ‘dat het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van de RUG geeft veel vertrouwen in de objectiviteit en kwaliteit ervan.’ Het onderzoek heeft de gemeente (en dus de gemeenschap) minimaal € 260.000 gekost. In mijn ogen voor een ondeugdelijk rapport waarbij waarheidsvinding niet het hoogste goed bleek. Ik was daarom genoodzaakt alle bevindingen van prof. Duijvendak te controleren en kom tot ontluisterende conclusies. Hier vindt u een samenvatting van ‘mijn’ onderzoeksresultaten – gratis en voor niets: voor de eer van mijn familie.

Extra content voor de geïnteresseerde lezer!

 0.00Boek bestellen

Gepost op

Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging

Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging

1945-2024

Frank van Vree

‘Het was prachtig zoals de wielen van de wagons in het begin in Nederland rolden …’ aldus een trotse Adolf Eichmann, het organisatorische meesterbrein achter de deportaties van de joden uit de door nazi-Duitsland bezette gebieden naar de vernietigingskampen, enkele jaren na de oorlog. Hij had alle reden tevreden te zijn. In geen enkel ander West-Europees land werd zo’n groot deel van de joodse bevolking weggevoerd en vermoord, en dat had ook te maken met de medewerking van veel Nederlandse instanties. Een harde en pijnlijke waarheid, die velen in Nederland aanvankelijk niet onder ogen wilden zien.

In dit boek wordt geschetst hoe Nederland met de herinnering aan de Jodenvervolging is omgegaan, vanaf de eerste jaren na de bevrijding tot aan de opening van het Nationaal Holocaust Museum in 2024. Opvallend daarbij is dat de nazistische vervolging in Nederland al in de jaren zestig een belangrijke plaats kreeg in de nationale herinneringscultuur, vooral dankzij het Eichmann-proces en het werk van Jacques Presser. Het nationalistische beeld van de oorlog als een periode van ‘onderdrukking en verzet’, waarin de Jodenvervolging in de eerste plaats werd gezien als een illustratie van de Duitse terreur tegen het Nederlandse volk, bleek niet langer houdbaar.

Vanaf de jaren negentig zou Nederland steeds meer onder invloed raken van de internationale herinneringscultuur die zich vormde rond het begrip ‘Holocaust’, een term die aanvankelijk buiten de VS geheel onbekend was. Dat proces laat zich goed aflezen aan het taalgebruik en de herdenkingsrituelen, maar ook aan monumenten, musea, media, film en literatuur. Rond de Holocaust ontstond een soort ‘burgerlijke religie’, die niet alleen politiek wordt beleden, in Europa, de VS en andere delen van de wereld, maar ook diep geworteld is in de cultuur en samenleving, te beginnen in Nederland.

Nederland en de herinnering aan de Jodenvervolging biedt een diepgravend overzicht van de omgang met de herinneringen aan de meest pijnlijke en ingrijpende episode uit de moderne Nederlandse geschiedenis.

Frank van Vree is em. hoogleraar Geschiedenis van Oorlog, Geweld en Herinnering aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder was hij directeur van het NIOD en decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen van de UvA. Hij publiceerde een groot aantal studies op het terrein van de moderne geschiedenis en historische cultuur.

 29.50Boek bestellen

Bij aanschaf van het boek ontvangt u automatisch het gratis side-boekje, deze kunt u downloaden op de bevestigingspagina of in de mail.

Gratis side-boekje

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 0.00Boek bestellen

Lees meer

Lees ook:

Frank van Vree, Het verleden als ritueel: over de ‘les van de geschiedenis’ voor het heden, Cleveringalezing, 27 november 2023

Frank van Vree, De misdaad der misdaden: Gaza en de Holocaust, De Groene Amsterdammer, 25 januari 2024

 

Gepost op

Joodse klokkenluiders

Joodse klokkenluiders

Hoe Alfred Wiener en David Cohen de wereld waarschuwden voor nazi-Duitsland

Piet Hagen

Al vanaf 1918 nam de anti-Joodse agressie in Duitsland verontrustende vormen aan. De Duitser Alfred Wiener besloot daarom het antisemitisme te bestrijden door alle uitingen daarvan te documenteren en zo de bevolking te waarschuwen. Toen Hitler aan de macht kwam vluchtte hij vanuit Berlijn naar Nederland, waar hij een bondgenoot vond in David Cohen, die sinds lang actief was voor de Joodse zaak en zich nu inzette voor de opvang van Joodse vluchtelingen in Nederland.

Samen richtten Wiener als directeur en Cohen als voorzitter het Jewish Central Information Office (jcio) op, dat vanuit de Jan van Eijckstraat in Amsterdam Joodse gemeenschappen, media, overheden en inlichtingendiensten in binnen- en buitenland informeerde over de gevaren van het nationaalsocialisme. Tussen 1934 en 1939 heeft het jcio zo’n twaalfhonderd persberichten en andere publicaties uitgegeven om de wereld te waarschuwen.

Toen premier Colijn in 1939 de vrees uitsprak dat deze activiteiten de Nederlandse neutraliteit in gevaar konden brengen, werd het bureau verplaatst naar Londen. Tot op de dag van vandaag is de Wiener Library, zoals de nieuwe naam luidt, een van de belangrijkste documentatiecentra op het gebied van racisme, antisemitisme en Holocaust.

In Joodse klokkenluiders beschrijft Piet Hagen het werk van Wiener in Duitsland, Nederland, Amerika en Engeland. Daarnaast schetst hij zowel de bijdrage van Cohen aan het informatiebureau als diens vele werk voor de Joodse vluchtelingen in Nederland. Terwijl Wiener na de oorlog alom geprezen werd voor zijn rol als klokkenluider, werden Cohens vooroorlogse verdiensten na de oorlog geheel overschaduwd door zijn omstreden optreden als voorzitter van de Joodse Raad tijdens de bezetting. De man die in de jaren dertig zo krachtig alarm had geslagen, bleek de moorddadigheid van het naziregime toch nog te onderschatten.

Piet Hagen (1942) is een journalist en non-fictie schrijver. Hij begon zijn loopbaan als redacteur van Trouw in 1967. Later was hij docent en directeur van de School voor Journalistiek in Utrecht (1983-1995), hoofdredacteur van De Journalist/Villamedia (1995-2002) en columnist van NRC Handelsblad (2003-2005). Sinds 2002 is hij fulltime auteur van boeken over geschiedenis. Hij publiceerde onder andere Politicus uit hartstocht – Biografie van Pieter Jelles Troelstra (2010), Koloniale oorlogen in Indonesië – Vijf eeuwen verzet tegen vreemde overheersing (2018) en Dubbel zondebok – Joodse journalisten in tijden van antisemitisme en vervolging (2022).



 24.50Boek bestellen



Gepost op

‘Joodse raden’ in West-Europa tijdens de Duitse bezetting

‘Joodse raden’ in West-Europa tijdens de Duitse bezetting

Laurien Vastenhout

In de periode na de Tweede Wereldoorlog werd voornamelijk negatief geoordeeld over de rol van ‘Joodse raden’ in bezet Europa. Ze werden gezien als werktuigen in de handen van de Duitse bezetter, die hadden bijgedragen aan het maatschappelijk isoleren en deporteren van de Joden. De vertegenwoordigers van deze organisaties werden en worden vaak nog steeds beschouwd als collaborateurs.

In deze eerste omvangrijke vergelijkende studie naar de ‘Joodse raden’ in Nederland, België en Frankrijk laat Laurien Vastenhout zien dat deze geschiedenis in werkelijkheid veel complexer is dan tot nu toe werd aangenomen. Met behulp van een breed scala aan bronnen, zoals persoonlijke getuigenissen, administratieve documenten en procesverslagen, ontrafelt de auteur de wordingsgeschiedenis van deze organisaties. Ze beschrijft hoe de Joodse leiders een weg probeerden te vinden tussen de steeds verdergaande eisen van de bezetter en de wens om Joden hulp te verlenen. Bovenal toont ze dat het functioneren van de ‘Joodse raden’ in de juiste (vooroorlogse) context beschouwd moet worden en geeft ze een grondig inzicht in de persoonlijke contacten met de Duitse bezetter en clandestiene organisaties.

Laurien Vastenhout (1991) is onderzoeker en docent bij het NIOD Instituut voor Oorlogs-Holocaust-, en Genocidestudies in Amsterdam. Ze promoveerde op ‘Joodse Raden’ in West-Europa aan de University of Sheffield, Engeland. ‘Joodse raden’ in West-Europa tijdens de Duitse bezetting is een vertaling van Between Community and Collaboration: ‘Jewish Councils’ in Western Europe under Nazi Occupation (Cambridge University Press, 2022). Voor haar onderzoek kreeg ze verschillende beurzen, waaronder de Claims Conference Saul Kagan Research Fellowship in Advanced Shoah Studies een Yad Vashem research fellowship.

Gepost op

Holocaust distortion in Oost-Europa en op de Balkan

Holocaust distortion in Oost-Europa en op de Balkan

essays van een nazi-jager

Efraim Zuroff

Efraim Zuroff is als directeur van het Simon Wiesenthal Center in Jeruzalem een fanatiek bestrijder van alle vormen van Holocaustverdraaiing (Holocaust distortion) waar ook het International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) al jaren voor waarschuwt. In zijn boek Onze mensen, samen met Rūta Vanagaitė, wijst hij onophoudelijk op alle mogelijke vormen van Holocaust distortion. Daarnaast schrijft hij regelmatig artikelen in de Times of Israel, Tablet Magazine en Haaretz Books. Enkele van zijn essays zijn vertaald en opgenomen in dit digitale side boekje bij Onze mensen. Holocaust in Litouwen. Collaboratie, ontkenning en verdraaiing.

Extra content voor de geïnteresseerde lezer!

Efraim Zuroff, Holocausthistoricus, publicist en bovenal bevlogen nazi-jager, is directeur van het Simon Wiesenthal Center in Jeruzalem. Hij doet al tientallen jaren lang onderzoek naar de Holocaust in Litouwen.

 0.00Boek bestellen

Gepost op

Onze mensen

Onze mensen

Holocaust in Litouwen – collaboratie, ontkenning en verdraaiing

Rūta Vanagaitė en Efraim Zuroff

Van de circa 220.000 Joden die voor de Tweede Wereldoorlog in Litouwen leefden, zou slechts 3,6 procent (8000) de Duitse bezetting overleven. Anders dan de Nederlandse Joden, werden de overige 96,4 procent van de Litouwse Joden niet in de gaskamers, maar via massa-executies in de openlucht vermoord. Bij deze ‘Holocaust door kogels’ in het antisemitische Litouwen, vormden niet de Duitse bezetters maar de met de nazi’s collaborerende Litouwers de belangrijkste daders. Niet alleen in het Sovjettijdperk, maar ook na het herstel van de onafhankelijkheid van Litouwen bleef deze massamoord op hun Joodse landgenoten een graag verzwegen publiek geheim.

De Litouwse journaliste en auteur Rūta Vanagaitė, nazaat van een Litouwse ‘dader’, en de vermaarde nazi-jager Efraim Zuroff, die een Joods-Litouwse familieachtergrond heeft, maken in dit persoonlijk geschreven boek een gezamenlijke rondreis door Litouwen en gaan op zoek naar overgebleven sporen van de Joodse massagraven in een poging de historische waarheid bloot te leggen. Tevens analyseren ze de maatschappelijke splijtzwam die de Holocaust in Litouwen nog altijd is.

Rūta Vanagaitė is als televisiejournaliste en auteur van meerdere bestsellers een bekende publieke persoonlijkheid in Litouwen. Door de vijandige reacties op de publicatie van Onze mensen in Litouwen zag zij zich gedwongen om naar Jeruzalem te verhuizen.

Efraim Zuroff, Holocausthistoricus, publicist en bovenal bevlogen nazi-jager, is directeur van het Simon Wiesenthal Center in Jeruzalem. Hij doet al tientallen jaren lang onderzoek naar de Holocaust in Litouwen.

Lees hier een interview met Efraim Zuroff in de Telegraaf.

 24.50Boek bestellen

Bij aanschaf van het boek ontvangt u automatisch het gratis side-boekje, deze kunt u downloaden op de bevestigingspagina of in de mail.

Gratis side-boekje

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 0.00Boek bestellen

Lees meer

Gepost op

De poppenspeler van Mengele

De poppenspeler van Mengele

Leo van Bergen

De geneeskunde in het Derde Rijk is een  controversieel onderwerp dat vaak te veel in tijd wordt ingeperkt. Zo gaan de ideeën erachter terug tot het midden van de 19e eeuw. Verteld vanuit het perspectief van een der daders, de eind jaren zestig overleden hoogleraar genetica Otmar Baron von Verschuer, telg van een Nederlands adellijk geslacht, wordt deze geschiedenis opnieuw geschreven. Ondanks dat hij degene was die de medische opdrachten aan Josef Mengele te Auschwitz verstrekte, is hij na de oorlog nooit vervolgd en kon hij zelfs aanblijven als hoogleraar. Hij was immers slechts een onzichtbare poppenspeler en niet een maar al te zichtbare marionet.

In een zestiental, aan zijn favoriete student gerichte, met feitelijke gebeurtenissen en uitspraken gevulde brieven, probeert Von Verschuer begrip te kweken voor het doen en laten van hem en zijn collega’s; geen monsters, zoals vaak gezegd in de naoorlogse literatuur, maar volgens hem puike medici en eminente wetenschappers die het beste met de mensheid voorhadden.

Iedere brief behandelt een onderdeel van die medische geschiedenis; de theoretische concepten zoals rassenhygiëne en de daaruit voortkomende praktische, eugenetische maatregelen zoals sterilisatie en ‘euthanasie’. Ook de medische experimenten komen uiteraard aan bod. De brieven hebben in het boek de naam gekregen van iemand die in het behandelde onderwerp een prominente rol speelde of zelf het onderwerp was. Naast Mengele en Von Verschuer zijn bijvoorbeeld de rabiate antisemiet Julius Streicher of de eminente, ook internationaal hoog aangeschreven chirurg van het Charité hospitaal te Berlijn, Ferdinand Sauerbruch, te noemen.

Naast een expliciete geschiedenis is De poppenspeler van Mengele ook een impliciete aanval op bepaald taalgebruik en stelt het vragen bij wat waarheid is, wat feit is en wat mening (of zelfs dat niet eens) en wat wetenschap behelst of moet behelzen.

Dr. Leo van Bergen (1959) is een freelance medisch-historicus met een bijzondere belangstelling voor koloniale geneeskunde en de relatie tussen oorlog en geneeskunde. Onder de vele titels op dat laatste gebied zijn De Zwaargewonden Eerst? Het Nederlandsche Roode Kruis en het vraagstuk van oorlog en vrede 1867-1945 (1994); Zacht en Eervol. Lijden en sterven in de Grote Oorlog (1999/2014); Pro Patria en Patienti. De Nederlandse militaire geneeskunde 1795-1950 (2019) en Bevrijd. Het concentratiekampsyndroom en de LSD-behandeling van Jan Bastiaans (2022). Van Bergen heeft ook fictie geschreven (Onder Stervenden (2014) en gedichten vertaald (Een Kap van Afschuw. Gedichten van verpleegsters in de Eerste Wereldoorlog (2020). Hij is redacteur van het tijdschrift Medicine, Conflict and Survival.

Luister naar een bespreking van De poppenspeler van Mengele op NPO radio

 29.50Boek bestellen

Bij aanschaf van het boek ontvangt u automatisch het gratis side-boekje, deze kunt u downloaden op de bevestigingspagina of in de mail.

Gratis side-boekje

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 0.00Boek bestellen

Lees ook:

Interview Leo van Bergen – Auschwitz Bulletin – jan 2024