Updating…
Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden de nodige overlevenden van concentratiekampen en het verzet ernstige psychische problemen, later bekend geworden als het KZ-syndroom. Vanaf de jaren zestig groeide de aandacht hiervoor, mede door een bredere, maatschappelijke openheid over psychische problematiek. Een van de voorvechters van erkenning van het syndroom was de Leidse hoogleraar psychiatrie Jan Bastiaans, die in 1957 was gepromoveerd op het proefschrift Psychosomatische gevolgen van oorlog en verzet, over de psychische en lichamelijke impact van oorlogservaringen. Hij zocht naar manieren om langdurige behandelingen te verkorten. Hij geloofde dat, voorafgaand aan verwerking, verdrongen trauma’s onder woorden moesten worden gebracht. Om de voor heling noodzakelijke doorbraak van psychische blokkades te doorbreken, experimenteerde hij met psychedelische middelen, met name met LSD.
De LSD-behandelingen van Bastiaans in ‘de Villa’ werden een begrip. Dit was voor een groot deel het gevolg van de film Begrijpt u nu waarom ik huil… Die beleefde zijn première in 1969, maar kwam tijdens de discussie over de vrijlating van de Drie van Breda (1972) op televisie. De term KZ-syndroom lag op ieders lippen. Bastiaans werd een bekende Nederlander.
Deze bundel belicht het werk van Bastiaans, het KZ-syndroom, en de vraag in hoeverre LSD bijdroeg aan geestelijke bevrijding. Centraal staat een vierdelig, historisch artikel over de film Begrijpt u nu waarom ik huil…, aangevuld met bijdragen van verschillende onderzoekers die ‘de methode-Bastiaans’ opnieuw tegen het licht houden. Daarnaast zijn er stukken van een filmregisseur die een documentaire maakte over een door Bastiaans behandelde Israëlische schrijver en Auschwitz-overlevende; van een patiënt die als kind een bombardement overleefde, en van een verpleegkundige van ‘de Villa’. De bundel schetst een veelzijdig beeld van een medicus die eerst werd gevierd maar later in diskrediet raakte – een ontwikkeling die eveneens wordt belicht. Nu psychedelische therapieën zoals MDMA-ondersteunde behandelingen bij PTSS opnieuw in belangstelling staan krijgt ook Bastiaans’ werk hernieuwde aandacht.
Maartje Alders is kunstenaar en documentaire-researcher. Zij deed in Nederland onderzoek voor de documentaire The Return from the Other Planet over Yehiel De-Nur, een patiënt van Jan Bastiaans.
Leo van Bergen is medisch-historicus en mederedacteur van dit boek. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen oorlog en geneeskunde. Zo schreef hij eerder het boek Bevrijd, over de media-aandacht voor Bastiaans en het kz-syndroom, en De poppenspeler van Mengele, een factioneel werk over rassenhygiëne, eugenetica en medische experimenten.
Gemma Blok is bijzonder hoogleraar geschiedenis van de psychiatrie. Zij promoveerde op een boek over de antipsychiatrie van begin jaren zeventig. Op dit moment geeft zij leiding aan het onderzoeksproject ‘Drugs monologen’.
Assaf Lapid is een Israëlische scenarioschrijver en regisseur. Zijn laatste documentaire, The Return from the Other Planet, gaat over schrijver en Auschwitz-overlevende Yehiel De-Nur. Over zijn behandeling door Bastiaans schreef De-Nur (of beter: Ka-Tzetnik 135633) het boek Shivitti.
Kenan de Leeuw is neuropsycholoog en werkzaam bij verslavingszorginstelling Jellinek, meer specifiek bij het onderzoeksproject naar psychedelica-ondersteunde therapie voor alcoholverslaving. Hij presenteert de film Begrijpt u nu waarom ik huil…, over een behandeling door Bastiaans met lsd, op wetenschappelijke psychedelica-congressen.
Nicole Maalsté is sociaal-wetenschapper en doet onderzoek in moeilijk toegangbare (drugs)milieus. Samen met Hans Ossebaard startte zij eind vorige eeuw een kwalitatief onderzoek naar het effect van de methode-Bastiaans.
Hans C. Ossebaard is verbonden aan het Athena Instituut van de VU Amsterdam. Daar geeft hij les in groene zorg en planetary health. Met Nicole Maalsté startte hij eind vorige eeuw een kwalitatief onderzoek naar het effect van de methode-Bastiaans.
Henk M. van der Ploeg is klinisch psycholoog en emeritushoogleraar medische psychologie van het VUMC Amsterdam. Ook was hij bijzonder hoogleraar psychotraumatologie door oorlog en geweld. Hij heeft in de jaren tachtig zowel met Jan Bastiaans samengewerkt als een kwantitatief onderzoek uitgevoerd naar diens methode.
Eric Vermetten is hoogleraar psychiatrie aan het Leids Universitair Medisch Centrum en mederedacteur van dit boek. Hij diende als militair psychiater bij Defensie, waar hij verbonden was aan het Onderzoekscentrum Militaire Geestelijke Gezondheidszorg en ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum. Met een bijzondere belangstelling voor Jan Bastiaans en zijn pionierswerk, onderzoekt hij de impact van PTSS en innovatieve behandelingen.
Boaz Wachtel is een Israëlische drugsonderzoeker, vredes- en milieuactivist. Hij was lid van de Israëlische aids-commissie en oprichter van de politieke partij Ale Yarok, die streeft naar cannabislegalisering. Verder ijvert hij voor een grotere rol van het middel ibogaïne bij het bestrijden van verslaving en PTSS.
Jos Zwart is gepensioneerd verpleegkundige. Hij heeft gewerkt in psychiatrisch ziekenhuis Endegeest en in ‘de Villa’, de dependance van de Jelgersmakliniek waar Bastiaans zijn behandelingen uitvoerde.